Είχα αποφασίσει ότι θέλω να κάνω πράγματα ουσιαστικά στη ζωή μου και χωρίς δουλειά πράγματα από μόνα τους δεν γίνονται. Φωτο: Μάνος Χρυσοβέργης
Ο Δημήτρης Νανόπουλος είναι από τους πιο γνωστούς -διεθνώς- Έλληνες επιστήμονες. Είναι αυτός, ο όποιος μαζί με την ομάδα του πήρε τις τελευταίες δεκαετίες δυο βραβεία Αϊνστάιν για τις καλύτερες εργασίες που έχουν γραφτεί πάνω στη θεωρία της σχετικότητας. Είναι ένας άνθρωπος που πέρα από την επιστήμη έχει γνώμη και άποψη για όλα τα μεγάλα θέματα της ελληνικής κοινωνίας. Ίσως ο Δημήτρης Νανόπουλος να είναι ο τρίτος Νομπελίστας μας. Στο τέλος της συζήτησης μας ήρθαν στο μυαλό μου όλοι οι καθηγητές της ζωής μου, από το δημοτικό μέχρι και σήμερα. Τι ύφος και πόση ψεύτικη αξία πουλούσαν αυτοί οι άνθρωποι. Και ύστερα συναντάς έναν τόσο σπουδαίο και απλό συνάμα άνθρωπο και ανακαλύπτεις την τεράστια καρδιά που μπορεί να κουβαλάει μέσα του. Απάντησε με απλότητα ακόμα και στις πιο απίστευτες ερωτήσεις μου. Ήταν τιμή μου.
— Ας ξεκινήσουμε από τα παιδικά σας χρόνια. Θέλω να θυμηθείτε πότε ανακαλύψατε για πρώτη φορά την αγάπη σας για την φυσική, τις θετικές επιστήμες γενικότερα;
Η ιστορία ξεκίνα από το γυμνάσιο που μας χώριζαν οι καθηγητές σε κλασικές και θετικές σπουδές. Είχα διαλέξει αρχικά τις κλασικές σπουδές. Δεν ήμουν και καλός μαθητής, μάλλον μέτριος ήμουν. Ύστερα όμως συνέβη κάτι παράξενο στη ζωή μου. Ο πατέρας μου στην 4η γυμνάσιου μου έφερε ένα καταπληκτικό εξωσχολικό βιβλίο φυσικής. Όταν το έπιασα στα χέρια μου μαγεύτηκα, τρελάθηκα. Και το παράξενο είναι, πως πραγματικά μου ήρθε και το πήρα στα χέρια μου γιατί τότε δεν ήμουν αυτό που μπορεί να φαντάζονται. Δεν ήμουν το κάλο παιδί με τα γυαλιά μυωπίας, που τριγυρνούσε γύρω από τη μάνα του και τα βιβλία του. Καμιά σχέση, εγώ το μυαλό μου τότε μέχρι και την 3η γυμνάσιου το είχα στα γήπεδα και στις αλάνες. Εκεί λοιπόν που ξεφύλλιζα το βιβλίο άρχισα να το διαβάζω μετά μανίας, όπως όταν διαβάζει κάποιος πρώτη φορά στη ζωή του ένα μυθιστόρημα. Δεν το άφηνα από τα χέρια μου, έλεγα συνέχεια «τι γίνεται, τι λέει εδώ πέρα;» αυτό το βιβλίο ήταν που μου έδωσε την πρώτη μεγάλη ώθηση. Στην 4η Γυμνασίου άρχισα να λύνω συνέχεια ασκήσεις φυσικής από μόνος μου. Είχε αποκτήσει μεγάλο ενδιαφέρον στη ζωή μου αυτή η επιστήμη. Θυμάμαι ότι από τότε, από την εποχή του Γιώργου Παπανδρέου, αρκετά παιδιά παγαίνανε φροντιστήριο για να λύσουν αυτές τις ασκήσεις και εγώ καθόμουν και τις έλυνα μόνος μου. Με σηκώνει κάποια στιγμή ο καθηγητής να πω το μάθημα, λύνω τις ασκήσεις και με ρωτάει Νανόπουλε μόνος σου τις έλυσες; Είχε το βλέμμα τις δυσπιστίας, δεν μπορούσε να το πιστέψει, φανταζόταν και εκείνος πως το πιθανότερο ήταν να πηγαίνω φροντιστήριο όπως και οι υπόλοιποι συμμαθητές μου. Το φροντιστήριο για μένα τότε ήταν μια πολυτέλεια. Δεν είχαμε πολλά χρήματα για να κάνουμε τέτοιες κινήσεις. Μια φυσιολογική μικροαστική οικογένεια ήμασταν. Μετά προς το τέλος του γυμνάσιου, άλλαξα σχολείο και γνώρισα ένα φοβερό καθηγητή φυσικής τον Τσιγκούνη, που με βοήθησε πάρα πολύ. Από εκεί και πέρα τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Αλλά είχα τρέλα. Είχα τρέλα με τη μπάλα και με τη φυσική.
Τώρα είναι πολύ ωραία να κάθεσαι και να αφηγείσαι τη ζωή σου, αλλά όταν το κάνεις, πονάς πολύ, γιατί παίρνεις ρίσκα. Αυτό που θέλω λοιπόν να πω στους νέους είναι ότι η ζωή είναι γεμάτη ρίσκα που πρέπει να πάρεις. Πάνε μπροστά μόνο αυτοί που ρισκάρουν.
— Τις σπουδές στο εξωτερικό είχατε προαποφασίσει ότι θα τις κάνετε πριν από την επιτυχία σας στο φυσικό του Καποδιστριακού η έπειτα;
Κοίτα, δεν είχα προαποφασίσει τίποτα. Ήθελα να περάσω στο φυσικό τμήμα και πέρασα. Τελείωσα πολύ γρήγορα τη σχολή μου, γιατί επιτέλους έκανα αυτό που μου άρεσε πολύ. Όταν τέλειωσα όμως αποφάσισα ότι ήθελα να συνεχίσω τις σπουδές και κατάφερα με πολύ κόπο να πάρω υποτροφία για το πανεπιστήμιο του Σάσεξ στην Αγγλία. Είναι κάτι που δεν έχω ξαναπεί αλλά θυμάμαι ότι η οικογένεια μου, αν δεν κατάφερνα να πάρω την υποτροφία από μόνος μου δεν θα μπορούσε να μου παρέχει τη δυνατότητα σπουδών στο εξωτερικό. Δεν είχαμε όπως σου είπα και προηγουμένως τόσα χρήματα. Ο πατέρας μου δούλευε στον Ευαγγελισμό και η μητέρα μου ήταν μια απλή νοικοκυρά. Θυμάμαι που λες, ότι είχα μαζέψει λίγα χρήματα και όταν έμαθα ότι πήρα την υποτροφία πήγα με το τρένο από την Αθήνα στο Μόναχο και από το Μόναχο στο Λονδίνο ένα ατέλειωτο ταξίδι. Ε εκεί μόλις πήγα έπεσα με τα μούτρα στη δουλειά. Είχα αποφασίσει ότι θέλω να κάνω πράγματα ουσιαστικά στη ζωή μου και χωρίς δουλειά πράγματα από μόνα τους δεν γίνονται. Όταν πήγα στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, τους ζήτησα να πάρω όλα τα μαθήματα που χρειαζόμουν αμέσως. Πήρα τα μαθήματα που χρειαζόμουν για να πάρω το χαρτί, αλλά και άλλα μαθήματα από άλλους κλάδους, τέτοιο «κάψιμο» είχα που λέτε και εσείς οι νεότεροι. Λοιπόν, πήγα Σεπτέμβριο και μέχρι το Μάιο, σε πληροφορώ τα είχα τελειώσει όλα.
Φωτο: Μάνος Χρυσοβέργης
— Στο CERN πώς καταφέρατε και πήγατε; Ισχύει ότι είστε μέχρι σήμερα ο νεότερος ερευνητής που έχει περάσει ποτέ;
Τελειώνοντας από το Σάσεξ και με την παρότρυνση του υπεύθυνου των σπουδών μου τότε, αλλά και με την τρέλα τη δική μου για γνώση, πάω στο CERN για πρώτη φορά σαν επισκέπτης. Μετά κάνουν γράμμα στην Ελλάδα επί χούντας από το CERN και τους λένε, «θέλετε η Ελλάδα να βάλετε το Νανόπουλο, σαν εκπρόσωπο της Ελλάδας στο CERN;». Ε, από εκεί πηγαίνω για ένα διάστημα στην Γαλλία, έπειτα στο Χάρβαρντ και μετά με παίρνουν πίσω στο κέντρο πυρηνικών ερευνών Ευρώπης στη Γενεύη.
— Καταφέρατε μέσα σε πολύ μικρό διάστημα να πετύχετε όλα αυτά, πόσο κουραστικό ήταν αυτό;
Αρκετά κουραστικό άλλα θέλω να πω κάτι στους νέους εδώ. Τώρα είναι πολύ ωραία να κάθεσαι και να αφηγείσαι τη ζωή σου, αλλά όταν το κάνεις, πονάς πολύ, γιατί παίρνεις ρίσκα. Αυτό που θέλω λοιπόν να πω στους νέους είναι ότι η ζωή είναι γεμάτη ρίσκα που πρέπει να πάρεις. Πάνε μπροστά μόνο αυτοί που ρισκάρουν. Δεν μπορείς να πας μπροστά στη ζωή σου, αν δεν πάρεις κάποιο ρίσκο. Έχεις αποφασίσει ότι θέλεις να γίνεις παραδείγματος χάριν επιστήμονας, θα πεις ότι θέλω να ασχοληθώ τώρα μόνο με αυτό το πράγμα, να γίνω τόσο καλός που να τους τραβήξω όλους πάνω μου, όπως έκανε ο Πικάσο. Η ζωή χωρίς το ρίσκο είναι μια ζωή βδελυρή, ανούσια, ξηρή, που θα περάσει έτσι.
— Ίσως να μην παίρνουν κάποιο ρίσκο εξαιτίας του φόβου της αποτυχίας.
Ναι. Ίσως να έχεις δίκιο, αλλά θα σου πω ένα παράδειγμα που θυμάμαι γιατί αυτό καταλαβαίνουν πολύ καλά οι νέοι. Στη δική μου εποχή οι σχέσεις με τα κορίτσια δεν ήταν ευκολότερη απ΄ ότι είναι σήμερα. Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι ότι και τότε τα αγόρια δεν τολμούσαν να κάνουν προσβάσεις σε πολύ όμορφες κοπέλες a priori. Αν το κάνεις αυτό a priori έχεις χάσει το παιχνίδι από χέρι. Πρέπει να το έχεις, αλλά πρέπει να παίρνεις και το ρίσκο που λέγαμε. Δεν έχεις να χάσεις τίποτα. Δεν μπορείς να κάθεσαι στο σπίτι σου ή στον υπολογιστή σου και να σου έρχονται όλα έτοιμα. Δεν έρχονται έτοιμα αυτά τα πράγματα, χρειάζεται ρίσκο επαναλαμβανόμενο, συγκροτημένο και με μέτρο.
— Πώς αισθανθήκατε, όταν σας είπαν ότι ήσασταν υποψήφιος για το Νομπέλ Φυσικής;
Θυμάμαι ότι πήγαινα τη μέρα εκείνη που το έμαθα στο Πανεπιστήμιο -που εργαζόμουν- και μάλιστα αρκετά αργοπορημένος, έρχεται τότε ο Πρύτανης να μου πει ότι εγώ και η ομάδα μου ήμασταν υποψήφιοι για το Νόμπελ. Εγώ τα έχασα. Ήταν κάτι που ειλικρινά δεν μου είχε περάσει μέχρι τότε από το μυαλό, γιατί ήμουν και αρκετά νέος. Λοιπόν, όταν ύστερα έφυγα από το πανεπιστήμιο, στο δρόμο που ήμουν άρχισα να αναρωτιέμαι αν τα είχα χάσει. Μιλούσα μόνος μου στο δρόμο και έλεγα στον εαυτό μου «βρε μπας και έχω τίποτα παραισθήσεις;». Δεν μπορούσα να το πιστέψω, ήταν κάτι το ασύλληπτο. Ήταν μεγάλη τιμή αυτό για μένα, αλλά και για τους ίδιους τους Αμερικανούς που με πρότειναν, γιατί οι Αμερικανοί δεν είναι κουτοί να κρύβουν τους επιστήμονες που κάνουν δουλειά, δεν είναι κομπλεξικοί άνθρωποι.
— Τι συνέβη πραγματικά το 1997-8, όταν σας απέκλεισε το Πανεπιστήμιο Αθηνών ως υποψήφιο καθηγητή;
Αυτό είναι μια τραγική ιστορία. Κάποια στιγμή που βρισκόμουν στην Γενεύη με παίρνει κάποιος και μου ανακοινώνει ότι κάποιοι καθηγητές ζητάνε την μετάκληση μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εγώ δεν είχα κάποιο πρόβλημα τους είπα «προχωρήστε το, και βλέπουμε». Τι συνέβη τώρα, ένα-δυο βράδια πριν παρθεί η απόφαση, μου τηλεφωνεί κάποιος «φίλος» και μου λέει με ένα απίστευτο ύφος ότι θα πρέπει να αποσύρω την μετάκληση μου, αλλά με δική μου απόφαση αν γίνεται. Εγώ τα έχασα, όταν λεμέ τα έχασα, έμεινα εμβρόντητος. Θυμάμαι πως έτρωγα εκείνη τη στιγμή και του λέω «Τι θες να πεις, δεν καταλαβαίνω» και μου λέει «να μωρέ υπάρχουν κάποια θέματα και καλό θα ήταν να αποσύρεις την μετάκληση», εγώ εκείνη τη στιγμή τρελαμένος όπως ήμουν τους λέω «δεν πρόκειται να αποσύρω τίποτα». Αυτοί τότε τα χάσανε, γιατί δεν το περίμεναν. Γίνεται λοιπόν η ψηφοφορία και βγαίνει 4 υπέρ και 6 κατά. Την επομένη, επειδή ήμουν γνωστός στην Ελλάδα και ήδη εκλεγμένο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, έγινε όλο αυτό πρώτο θέμα. Σε σημείο που πραγματικά ντρεπόμουν να βγω από το σπίτι μου. Δεν θυμάμαι σου μιλάω ειλικρινά στη ζωή μου, να έχει γίνει αλλού τέτοιο πράγμα σε πανεπιστημιακό θέμα.
Εγώ λέω ότι υπάρχει μια άποψη όπως η δική μου, που λέει ότι μπορούμε να ερμηνεύσουμε τον κόσμο από την αρχή μέχρι το τέλος με καθαρά επιστημονική σκέψη, χωρίς να χρειάζεται άλλη βοήθεια. Φωτο: Μάνος Χρυσοβέργης
— Σας στενοχώρησε αυτή η συμπεριφορά; Καταφέρατε να μάθετε το λόγο που σας φέρθηκαν έτσι;
Μάλλον πίκρα ένιωσα περισσότερο. Πίκρα και ντροπή γιατί το θέμα είχε πάρει εκτάσεις, και άνθρωποι σοβαροί μου τηλεφωνούσαν και μου έλεγαν «μα τι πράγματα είναι αυτά που κάνει η χώρα σας;». Πιστεύω ότι όλο αυτό έγινε από φθόνο και μίσος προς έμενα. Φάνηκε όμως πως ήταν ανόητοι τελικά, γιατί στο τέλος αυτά που μένουν είναι τα βιογραφικά. Τώρα πια σε αυτούς που με ρωτάνε για αυτό το θέμα τους απαντώ ότι «Τρέξτε να δείτε τα βιογραφικά τους και θα καταλάβετε γιατί συνέβη αυτό που συνέβη». Δεν υπήρχε αξιολόγηση στην Ελλάδα τότε.
— Ξοδεύονται στην Ελλάδα χρήματα για τις έρευνες;
Από το '90 μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλά θετικά βήματα, θα μπορούσαν βέβαια να έχουν γίνει πολλά περισσότερα αλλά νομίζω ότι εν μέσω της κρίσης είναι αρκετά. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν εξελιχθεί πάρα πολύ και αυτό κάνει τη δουλειά πιο εύκολη. Να σου πω ένα παράδειγμα, πες ότι βρίσκομαι αυτή τη στιγμή στην Αμερική, και εσύ θέλεις να με ρωτήσεις κάτι η είμαστε συνεργάτες και πρέπει να επικοινωνήσουμε τώρα. Με το ιντερνετ ή την εφαρμογή Skype η επικοινωνία μας είναι άμεση. Αυτή είναι μια απίστευτη προώθηση για την επιστήμη που έχει δώσει άλλη δυναμική στα πράγματα. Για την Ελλάδα αυτό παίζει σημαντικό ρόλο, μπορεί να βρεις το δρόμο σου πολύ πιο εύκολα τώρα, βέβαια χρειάζεσαι και τη σωστή καθοδήγηση.
— Δηλαδή την εποχή αυτή στην Ελλάδα κάποιος νέος επιστήμονας μπορεί να αναδείξει το έργο του στο εξωτερικό;
Εδώ λέω ένα ναι. Δεν το έχω δει στο βαθμό που θα ήθελα βέβαια, αλλά λέω ναι. Ξέρεις κάτι όμως, η ζωή δεν είναι μόνο ιντερνετ, είναι και δημιουργία. Η δημιουργία δεν πρόκειται να βγει πατώντας μόνο πλήκτρα. Η δημιουργία θα βγει από το μυαλό. Ύστερα θα πρέπει να έχεις μια σωστή καθοδήγηση, ένα κίνητρο, έναν μέντορα που θα σου αρέσει και θα λες, «εγώ έτσι θέλω να γίνω».
— Στην Αμερική, ποια είναι η νοοτροπία που έχουν για τις έρευνες και την επιστήμη;
Η Αμερική είχε πάντοτε μια ειδική συμπεριφορά απέναντι στην έρευνα. Καταλάβαινε πάντα πως μέσω της έρευνας μπορούν να γίνουν και «θαύματα». Η Αμερική, όσο εξακολουθεί και βάζει χρήματα τόσο πιο πολύ θα βοηθάει τον πλανήτη. Το καλό εκεί είναι ότι χρήματα δεν προσφέρει μόνο το κράτος, αλλά και οι ιδιώτες, οι χορηγοί και οι πλούσιοι της χώρας. Εν αντίθεση με εδώ πέρα, στην Αμερική, δίνονται πολλά χρήματα στα Πανεπιστήμια, στην έρευνα και ιδίως στις θετικές επιστήμες ούτως ώστε να αναπτύσσονται. Για αυτό και η χώρα πάει μπροστά, γιατί επενδύουν στην επιστήμη. Πέρα όμως από τα χρήματα υπάρχει και ένας άλλος αέρας, μια άλλη νοοτροπία για αυτά τα πράγματα, υπάρχει ένα σύστημα γρηγοράδας, ευελιξίας και εξέλιξης, τα οποία με το χέρι στη καρδιά θα ομολογήσω ότι δεν το βλέπω ακόμα στην Ευρώπη.
— Ποια είναι η ιστορία με το Μποζόνιο του Higgs; Πώς συμβάλλατε εσείς στην ανακάλυψη αυτή;
Αυτή η ιστορία πάει πίσω, γύρω στη δεκαετία του '70. Ψάχναμε να βρούμε εκείνο το σωματίδιο που θα μπορούσε να δίνει μάζα σε όλα τα σωματίδια της φύσης. Κάναμε συνέχεια συναντήσεις και συζητήσεις μέχρι να το βρούμε, ως που κάποια στιγμή οδηγώντας στο δρόμο, έπειτα από πολλές και κουραστικές έρευνες, βρήκα αυτό που έλειπε. Ήταν μπροστά μας και κανείς δεν το πρόσεχε. Πάω κατευθείαν στο γραφείο του Higgs και εκείνος χωρίς να πει πολλά-πολλά από την αγωνία μάλλον στο πρόσωπο μου κατάλαβε ότι είχα βρει αυτό που έλειπε. Το σωματίδιο που ήταν στα «αζήτητα». Έτσι ξεκινήσαμε τις εργασίες και ανακαλύψαμε ότι πρόκειται για ένα σωματίδιο το όποιο υπάρχει σε όλο το σύμπαν. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας βρίσκουμε ότι υπάρχει ένα πεδίο από το όποιο περνάει ολόκληρο το σύμπαν.
Η ζωή διδάσκει ότι όταν μεγαλώνεις καμιά φορά είσαι ευτυχισμένος, επειδή νομίζεις ότι τα ξέρεις όλα σε κάθε δεδομένη στιγμή. Αυτό είναι ωραίο κατά κάποιο τρόπο, γιατί στο τέλος πεθαίνουμε, κάτι που γνωρίζουμε όλοι. Αυτό θα μπορούσε να μας δημιουργήσει μια μόνιμη κατάθλιψη. Φωτο: Μάνος Χρυσοβέργης
— Γιατί λένε ότι αυτό το σωματίδιο αποκλείει την ύπαρξη του Θεού;
Αυτό είναι μια σαχλαμάρα. Θα σου εξηγήσω γιατί το λέω. Εγώ λέω ότι υπάρχει μια άποψη όπως η δική μου, που λέει ότι μπορούμε να ερμηνεύσουμε τον κόσμο από την αρχή μέχρι το τέλος με καθαρά επιστημονική σκέψη, χωρίς να χρειάζεται άλλη βοήθεια. Τέτοιες κοσμολογικές ανακαλύψεις που γίνονται αν είναι θετικές μας πάνε στο σωστό δρόμο. Από εκεί και πέρα ο καθένας πιστεύω ότι έχει το δικαίωμα να έχει την εσωτερική του ανάγκη. Αν ο άνθρωπος αισθάνεται ότι έχει ανάγκη να πιστεύει σε αυτό το πράγμα που μπορεί να λέγεται είτε θεός, είτε Βούδας είτε δέντρο η οτιδήποτε άλλο, είναι καθαρά θέμα δικό του.
— Τι πιστεύετε για τον πλανήτη Kepler-186f που μπορεί να είναι ίδιος με τη γη;
Ζούμε σε ένα σύμπαν με 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες και κάθε γαλαξίας αποτελείτε από 100 δισεκατομμύρια αστέρια σαν τον ήλιο. Η πιθανότητα να ανακαλύψεις ηλιακά συστημένα που μοιάζουν με το δικό μας, τόσο περισσότερο κάνουν τις συμπτώσεις του πλανητικού μας συστήματος να είναι πάρα πολύ νορμάλ πάρα πολύ φυσικές, για εμάς.
— Πώς βλέπετε το μέλλον για την Ελλάδα;
Έχω μια συγκρατημένη αισιοδοξία και θέλω να πιστεύω, ότι, έτσι όπως βλέπω τώρα τα πράγματα, χωρίς να διεκδικώ το ρόλο της Κασσάνδρας, βλέπω ότι τα δύσκολα έχουν περάσει. Το βλέπω και από τις διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που συνομιλώ. Έχει αρχίσει και φεύγει από τα πρόσωπα τους αυτό το μειδίαμα της λύπης και της κατήφειας. Αυτό μου δίνει κάποια αισιοδοξία ότι η Ελλάδα, έχει σταματήσει να αποτελεί ένα κακό πρωτοσέλιδο διεθνώς. Βλέπε θετικά πράγματα και δεν μιλώ κομματικά. Βλέπω όμως ότι σαν να ξεκολλάμε από το βυθό. Το μόνο που φοβάμαι είναι οι πολιτικές κρίσεις, μην έχουμε κανένα πισωγύρισμα. Μόνο αυτό.
— Θα εμπλεκόσασταν ποτέ με την Πολιτική;
Ευθέως όχι. Μου έκαναν τελευταία μια πρόταση, αλλά η απάντηση μου είναι αρνητική. Δεν θα ήθελα να ασχοληθώ με την πολιτική. Ίσως μόνο στην περίπτωση μιας οικουμενικής κυβέρνησης, αν μου ζητούσαν την βοήθειά μου, και μου έλεγαν «θα έρθεις να κάνεις αυτό, αυτό κι αυτό», αλλά να το κάνω, να με αφήσετε να το κάνω όπως πρέπει. Μόνο έτσι θα ασχολούμουν με την πολιτική, και αυτό γιατί δεν το θεωρώ αυτό το πράγμα προσωπική πολιτική μου θέση.
— Πώς έχετε καταφέρει να συνδυάσετε μια τόσο μεγάλη επιστημονική καριέρα με την οικογένεια;
Κατόρθωσα, πιστεύω, να έχω μια φυσιολογική ζωή. Δεν είμαι μονόχνοτος άνθρωπος, ούτε απομονωμένος από τους άλλους, κλεισμένος συνέχεια σε ένα γραφείο δουλεύοντας. Όλα αυτό το πρότυπο του «τρελού» επιστήμονα που έχει ο κόσμος στο μυαλό του, έχει βγει μονάχα από τις ταινίες. Εμένα μου αρέσει η ζωή, μ' αρέσει ο κινηματογράφος, μου αρέσει η καλή μουσική, μου αρέσει να απολαμβάνω το ποτό μου, μου αρέσουν τα ταξίδια και τα ρεστοράν. Εδώ μπαίνει νομίζω και η κουλτούρα του Έλληνα. Αυτή η τρέλα να περνάμε πάντα καλά, ακόμα και όταν ζούμε άσχημες καταστάσεις.
— Έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα να μάθετε τελικά τι είναι η ευτυχία;
Η ζωή διδάσκει ότι όταν μεγαλώνεις καμιά φορά είσαι ευτυχισμένος, επειδή νομίζεις ότι τα ξέρεις όλα σε κάθε δεδομένη στιγμή. Αυτό είναι ωραίο κατά κάποιο τρόπο, γιατί στο τέλος πεθαίνουμε, κάτι που γνωρίζουμε όλοι. Αυτό θα μπορούσε να μας δημιουργήσει μια μόνιμη κατάθλιψη. Είναι αυτό που λέει ο Αλμπερ Καμύ για τον μεγάλο αγώνα του ανθρώπου. Έχει πει «Φαντάζομαι πως ο Σίσυφος ήταν ευτυχισμένος».
Στη σκηνή παρουσιάζεται η ανάλυση του φαινομένου του φωτός. Μέσω της εκτέλεσης του κομματιού Follow me. Το λευκό φως είναι μια σύνθεση όλων των γνωστών χρωμάτων και όταν του αναλύουμε στην ουσία χωρίζουμε τα χρώματα με τη βοήθεια ενός πρίσματος. Η επιστήμη είναι παντού. Πίσω από ένα στίχο. Ένα τραγούδι. Μια μπάντα.
To άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο Γκρέκα, το 2015
http://m.lifo.gr/team/sansimera/41584
