Ήδη, όλα τα μέσα σταθερής τροχιάς (τρένο, μετρό, τραμ) έχουν εξηλεκτριστεί. Τα λεωφορεία ακολουθούν, και σε ορισμένες πόλεις της Κίνας τα περισσότερα ταξί είναι ηλεκτρικά. Δεν αργεί η επέλαση των ηλεκτροκίνητων οχημάτων ιδιωτικής χρήσης. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι τα ηλεκτροκίνητα οχήματα κυκλοφόρησαν και στο παρελθόν αλλά τα οχήματα με κινητήρα εσωτερικής καύσης υπερίσχυσαν. Έκτος από την διάσημη πλέον και πρωτοπόρο TESLA, επιφανείς αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η BMW, MERCEDES, VOLVO, VW, NISSAN, HYUNDAI, και περίπου άλλες 25 άγνωστες νεοεισερχόμενες στο χώρο εταιρείες, θα προσφέρουν σύντομα συναρπαστικά μοντέλα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει ότι το 2025 όλες οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες θα προσφέρουν ως βασικό μοντέλο ένα πλήρως ηλεκτρικό (όχι υβριδικό) και έως το 2030 θα σταματήσουν την παραγωγή όλων των οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης. Με κίνητρα όπως συμβαίνει ήδη στην Κίνα, αλλά και με αντικίνητρα / απαγόρευση, τα γνωστά αυτοκίνητα βενζίνης και ντήζελ θα εξαφανιστούν ή θα γίνουν αντικείμενο για συλλέκτες που όμως θα πρέπει να παράγουν μόνοι τους τη βενζίνη τους! Αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως ότι χωρίς κινητήρες βενζίνης, δεν υπάρχει πλέον νόημα στην ύπαρξη βενζινάδικου. Και μαζί του σταματά και όλη η εφοδιαστική αλυσίδα στα καύσιμα. Βυτιοφόρα, διυλιστήρια, δεξαμενές αποθήκευσης αλλά και δεξαμενόπλοια, τα γνωστά τάνκερ γίνονται πλέον περιττά. Στα νησιά μας δεν θα χρειάζεται πλέον η τροφοδοσία των πρατηρίων και το μεταφορικό έργο θα γίνεται ακόμη μικρότερο. Ήδη η πρώτη γραμμή στη χώρα μας, με ηλεκτροκινούμενο φέρυ είναι γεγονός. Και σίγουρα θα ακολουθήσουν αεροσκάφη και η στρατιωτική βιομηχανία.
Το τέλος των ορυκτών καυσίμων όμως δεν περιορίζεται στην μετακίνηση. Η θέρμανση κτηρίων οδεύει ολοταχώς προς τον εξηλεκτρισμό με τις αντλίες θερμότητας και συναφείς λύσεις που θα καταστήσουν το πετρέλαιο θέρμανσης ένα βρώμικο, απαρχαιωμένο κατάλοιπο μιας άλλης εποχής. Βέβαια το φυσικό αέριο, ως ο πιο καθαρός υδρογονάνθρακας, θα μας συνοδεύει για πολλά χρόνια ακόμη και θα βοηθήσει στην περίοδο της ενεργειακής μετάβασης (όπως ήδη την αποκαλούν στη Γερμανία). Είναι επίσης αυτονόητο, ότι ο εξηλεκτρισμός σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, δεν έχει νόημα αν τα εργοστάσια παραγωγής συνεχίσουν να καίνε ορυκτά καύσιμα - τότε θα έχουμε «κάνει μια τρύπα στο νερό», αφού η μόλυνση θα συνεχίζεται και το ανθρακικό αποτύπωμα θα μεγαλώνει. Όλη η ηλεκτροπαραγωγή θα περάσει σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε συνδυασμό με αποθήκευση. Αυτό σημαίνει το τέλος του λιγνίτη στη χώρα μας - ήδη σε άλλες παραδοσιακές χώρες κάρβουνου, η συμμετοχή του στο ενεργειακό μείγμα έχει μηδενιστεί ή οδεύει προς μηδενισμό όπως στην Αγγλία. Γι’ αυτή τη μεγάλη αλλαγή, οι κοινωνίες χρειάζονται προετοιμασία για την προσαρμογή και όσοι σχεδιάζουν τις τύχες μας, το γνωρίζουν καλά. Εξ ού και όπως έχετε ήδη παρατηρήσει, παράλληλα παραπροϊόντα του πετρελαίου όπως τα πλαστικά «μπαίνουν στο μικροσκόπιο» - ειδικά εκείνα που είναι «μιας χρήσης» - και γίνονται ολοένα και πιο κατακριτέα.
Στόχος είναι η άνοδος της τιμής του πλαστικού - ώστε να το αποφεύγουν οι βιομηχανίες - μέσω ειδικών τελών κλπ. Ως αποτέλεσμα της ανόδου της τιμής τους, οι αγορές θα τα απορρίπτουν και θα αναζητούν νέα υλικά που θα είναι φιλικά προς το περιβάλλον και βιοδιασπώμενα / βιοαπορροφήσιμα. Εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χαθούν ή θα αλλάξουν καθώς οι ΑΠΕ αλλά και η κλιματική αλλαγή δημιουργούν νέες ευκαιρίες για επιχειρηματική δραστηριοποίηση και πολλές νέες θέσεις εργασίας. Νέα υλικά και υπηρεσίες ανακαλύπτονται συνεχώς, αλλά μαζί τους αλλάζει και κάτι ακόμη πιο συγκλονιστικό: η ενέργεια «εκδημοκρατίζεται». Στο παρελθόν και λόγω μεγεθών αλλά και ιστορικών συνθηκών, το κρατικό μονοπώλιο - τόσο στην παραγωγή, όσο και στη διανομή - ήταν αυτονόητο. Σιγά σιγά η διανομή και η παραγωγή πέρασαν σε ιδιώτες, αν και αυτοί σήμερα αποτελούν ολιγοπώλια.
Σήμερα στην Ελλάδα, υπάρχουν 22 διανομείς ενέργειας, 5 ιδιώτες θερμοηλεκτρικοί παραγωγοί και αρκετοί διασυνοριακοί έμποροι. (Πολλοί εξ αυτών έχουν μεικτούς ρόλους). Με τα μικρά φωτοβολταϊκά, τις μικρές ανεμογεννήτριες και τις υπόλοιπες επενδύσεις σε αιολικά, βιοαέριο και γεωθερμία, το παιχνίδι της παραγωγής διευρύνθηκε στη βάση.
Τώρα έρχονται οι ενεργειακές κοινότητες και ο ταυτοχρονισμός που θα εξαφανίσουν τη ζήτηση από το δίκτυο στη μικρή κλίμακα των κατοικιών και μικρών καταναλωτών. Ο «ταυτοχρονισμός» ακόμη απαγορεύεται στη χώρα μας, καθαρά για λόγους προστατευτισμού - αλλά για πόσο ακόμη; (Ταυτοχρονισμός: ο συνδυασμός χρήσης φωτοβολταϊκών και μπαταρίας αποθήκευσης, ώστε να χρησιμοποιεί ο χρήστης την δική του ενέργεια αποκλειστικά. Στη Γερμανία το 2017 συνδέθηκαν 80.000 σπίτια με επιτοίχιες μπαταρίες TESLA και MERCEDES, το 2018 αναμένουμε διπλασιασμό). Ακόμη μια νέα εξέλιξη που έρχεται ονομάζεται aggregator και αποτελεί ενδιάμεσο φορέα διαχείρισης ηλεκτρικής ενέργειας που θα αποθηκεύει ηλεκτρική ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας, αγοράζοντας σε φθηνή τιμή (πχ. νυχτερινό) και πουλώντας σε ώρες αιχμής.
Τέλος οι ίδιοι οι καταναλωτές θα καλούνται - σε ώρες αιχμής - να μην καταναλώνουν ενέργεια έναντι αμοιβής. Μια ενδιαφέρουσα νέα εποχή ξημερώνει. Τι σημαίνει όμως αυτό για τη χώρα μας; Όπως προανάφερα, ολόκληρο το πεδίο δραστηριοποίησης γύρω από τα ορυκτά καύσιμα θα αλλάξει. Βραχυπρόθεσμα στην ηλεκτροπαραγωγή, οι μονάδες βάσης (δηλαδή οι μονάδες που λειτουργούν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και αντίστοιχα 365 ημερες το χρόνο και δεν επηρεάζονται από καιρικά φαινόμενα, ηλιοφάνεια, άνεμο ή λειψυδρία), που πρέπει να αποτελούν τον κορμό εξασφάλισης σταθερότητας του δικτύου, θα περάσουν από το λιγνίτη στο φυσικό αέριο. Ως αντίστοιχα βάσιμες μονάδες νοούνται και οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από βιοαέριο και βιομάζα (ανήκουν στις ΑΠΕ). Όμως στο απώτερο μέλλον ακόμη και το φυσικό αέριο θα υποκατασταθεί από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε συνδυασμό με αποθήκευση. Και λέω στο απώτερο διότι μόλις πριν ένα μήνα έφτασε το πρώτο φορτίο υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΦΑ) από τις ΗΠΑ στη Ρεβυθούσα. Προγραμματίζεται δε μια μονάδα υποδοχής υγροποιημένου ΦΑ στην Αλεξανδρούπολη με στόχο την τροφοδοσία της Ουκρανίας που επιθυμεί να χαλαρώσει τον ενεργειακό εναγκαλισμό της Ρωσίας. Τα γεωστρατηγικά υπαγορεύουν τις εξελίξεις - ως συνήθως - καμία έκπληξη εδώ.
Όμως, στο σημείο αυτό θα αναφέρω ίσως τη σημαντικότερη αλλαγή στην ελληνική οικονομία που θα επέλθει από την «άτακτη ή μη» υποχώρηση του πετρελαίου. Οι περισσότεροι αναγνώστες δεν γνωρίζουν ποιο είναι το νούμερο ένα εξαγωγικό προϊόν της Ελλάδας. Αν πήγε το μυαλό στο ελαιόλαδο, θα σας απογοητεύσω πληροφορώντας σας ότι είναι τα ...πετρελαιοειδή. Όχι δεν γίναμε Σαουδική Αραβία. Η ερώτηση ήταν «παγίδα» διότι τα πετρελαιοειδή είναι και το μεγαλύτερο εισαγωγικό είδος. Μάλιστα οι εξαγωγές σε αξία υπερβαίνουν όλα τα αλλά αγαθά μαζί! Η εξήγηση απλή: όποιο πλοίο ερχόμενο από τον Κόλπο του Περσικού «βγει» από το Σουέζ, το πρώτο λιμάνι που «αντικρύζει» είναι ο Πειραιάς. Το πετρέλαιο διυλίζεται εδώ και διοχετεύεται στη Βαλκανική ως έτοιμο προς χρήση καύσιμο - με τα ειδικά πρόσθετα και απαλλαγμένο από τα περιττά. Κοινώς ένας τεράστιος πλουτοπαραγωγικός κλάδος για τη χώρα όπως και οι φόροι που επιβαρύνουν όλα τα καύσιμα αλλά κυρίως τη βενζίνη, θα εκλείψουν ως έσοδο για το ελληνικό δημόσιο. Αν τώρα αναλογιστούμε ότι σε σημερινές τιμες ένα ηλεκτρικό όχημα που φόρτισε στην πρίζα του σπιτιού μας, χρειάζεται λιγότερα από 5€ για να φτάσει στη Θεσσαλονίκη, αναρωτιέμαι τι φόρους θα σκαρφιστεί το κράτος για να αναπληρώσει το διπλό χαμένο έσοδο.
Το ελληνικό κράτος ειδικότερα, έχει ως πηγές εσόδων του φόρους που αφορούν τις συναλλαγές, την απόκτηση και διακράτηση περιουσιακών στοιχείων, αλλά και «τιμωρητικούς» φόρους (ή και φόρους προστατευτισμού) όπως οι δασμοί και τα τέλη που σε ορισμένες περιπτώσεις όπως η βενζίνη, ξεπερνούν την αξία του «αγαθού». Στην Ισπανία ο ειδικός «φόρος στον ήλιο» πρέπει να καταργηθεί σύμφωνα με την πρόσφατη δεσμευτική για όλα τα κράτη μέλη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που ορίζει ότι τα νοικοκυριά μπορούν πλέον να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στις ΑΠΕ. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι το τέλος της πετρελαϊκής εποχής θα φέρει και τέλος σε μονοπώλια ή ολιγοπώλια στην ενέργεια. Γεωστρατηγικά παιχνίδια με την ενέργεια θα γίνονται ολοένα και πιο δύσκολα, ενώ τα κράτη θα πρέπει να βρουν άλλες πηγές εισοδημάτων.
Στην Ελλάδα ήδη βιώνουμε την αδυναμία εύρεσης επενδυτή για τις λιγνιτικές μονάδες (άλλοτε περιουσιακό στοιχείο της ΔΕΗ), ενώ τόσο οι απώλειες στα ελληνικά διυλιστήρια όσο και στη ναυτιλία και τις μεταφορές θα πρέπει να μας προβληματίσουν.
Όπως σε κάθε εποχή αλλαγής θα υπάρχουν εκείνοι που θα μοιρολογούν τον κόσμο που χάνεται και ενδεχομένως θα προσπαθούν να τον διατηρήσουν με “λουδιτικές” τεχνικές κι εκείνοι που θα ανακαλύπτουν ευκαιρίες για καινοτομίες για έρευνα για νέες επενδύσεις και, φυσικά, για νέες πηγές πλουτισμού. Καλώς η κακώς, για να παραφράσουμε τον Σαββόπουλο, η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δική σου “ιδεολογία”. Κι αν η ιδεολογία σου δεν ταιριάζει με την πραγματικότητα, τόσο το χειρότερο για την ιδεολογία σου. Θα ξεμείνει από καύσιμα.
